Mức hưởng khá “hào phóng”

Ông Trần Đình Liệu cho biết, hiện nay đang có sự mất cân đối giữa mức đóng và mức hưởng của quỹ hưu trí, chủ yếu do tỷ lệ đóng là 22% tiền lương tháng, trong khi tỷ lệ hưởng lương hưu tối đa là 75% mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng BHXH.  Về tổng mức đóng vào các quỹ BHXH cơ bản là phù hợp, tương đồng với các nước trong khu vực. Với mức đóng và tỷ lệ đóng như hiện nay thì mức hưởng lương hưu của Việt Nam chỉ khoảng 55 - 60%, nhưng đang thiết kế mức hưởng tối đa 75% nên mất cân đối. Tỷ lệ hưởng lương hưu bình quân của nam là 2,5% cho một năm đóng, của nữ là 3% là quá cao so với bình quân các nước trên thế giới (chỉ là 1,7%). Theo các chuyên gia của Ngân hàng Thế giới (WB), đây là mức hưởng khá “hào phóng” so với mức đóng và so với nhiều nước trên thế giới.

Bên cạnh đó, quy định điều kiện hưởng BHXH một lần quá thuận lợi và mức hưởng tăng lên so với quy định cũ (những năm đóng từ năm 2014 trở đi được tăng từ 1,5 tháng lên 2 tháng mức bình quân tiền lương đóng BHXH). Số người hưởng BHXH một lần hàng năm lớn, dẫn tới quỹ phải chi tiền sớm và mục đích an sinh xã hội lâu dài cho mọi người lao động chưa đạt được.

Tuổi nghỉ hưu của Việt Nam hiện nay được quy định là 60 đối với nam và 55 đối với nữ. Độ tuổi nghỉ hưu này đã được duy trì từ rất lâu (từ 1960), đến nay độ tuổi này vẫn chưa thay đổi. Trong khi về chính sách có điều chỉnh nhiều lần, đặc biệt từ năm 1995 đến nay, BHXH thực hiện theo nguyên tắc "có đóng - có hưởng". Thời điểm này, tuổi thọ trung bình người Việt Nam khoảng 67 tuổi, bình quân tuổi hưu là 54, thời gian hưởng lương theo tính toán là 13 năm thì thấy hợp lý. Hiện nay, tuổi thọ trung bình của người Việt đã tăng lên 73, trong khi thời gian bình quân đóng BHXH và tuổi nghỉ hưu vẫn giữ nguyên dẫn đến thời gian hưởng lương kéo dài khoảng 20 năm, tức là tăng thêm 7 năm so với tính toán hợp lý ban đầu, dẫn đến quỹ BHXH chắc chắn sẽ mất cân đối sớm.

Điều chỉnh tăng tuổi nghỉ hưu là phù hợp

Hiện nay dư luận xã hội đang rất quan tâm đến việc điều chỉnh tuổi nghỉ hưu trong dự thảo Bộ luật Lao động sửa đổi. Ông Trần Đình Liệu cho biết, quan điểm của BHXH Việt Nam về điều chỉnh tuổi nghỉ hưu là cần thiết và thực chất là đưa chế độ hưu trở về bản chất - chế độ bảo hiểm tuổi già.

Tại các nước phát triển như: Mỹ, Đức, Ý, Tây Ban Nha và các nước trong khu vực thì tuổi thọ bình quân tăng họ đều có chính sách điều chỉnh tuổi nghỉ hưu theo hướng tăng lên tương ứng nhằm đảm bảo giữ vững ổn định quỹ hưu trí.

Theo ông Trần Đình Liệu, việc điều chỉnh giảm mức hưởng của người lao động rất khó nên phải có sự điều chỉnh giảm thời gian hưởng lương hưu bằng cách nâng tuổi nghỉ hưu lên. Ở Việt Nam, tuổi thọ bình quân tăng nên việc điều chỉnh tăng tuổi nghỉ hưu là phù hợp. Trước mắt, có thể thực hiện đối với một số nhóm đối tượng, sau đó mở rộng ra toàn bộ lực lượng lao động, theo hướng đảm bảo bình đẳng giới, phù hợp với đặc thù nghề nghiệp, tận dụng nguồn lao động chất lượng cao, nhưng cũng phải tính đến việc bố trí việc làm cho lao động trẻ.

Đồng thời với quy định tăng tuổi nghỉ hưu cần bổ sung quy định: Khi đã đủ tuổi nghỉ hưu mà người lao động vẫn tiếp tục làm việc thì tiếp tục được đóng BHXH. Trong quá trình làm việc quá tuổi, nếu người lao động dừng làm việc tại bất kỳ thời điểm nào thì đều được hưởng lương hưu mà không bị ràng buộc bởi điều kiện nào.

Ông Philip O’Keefe, chuyên gia kinh tế trưởng của WB Việt Nam cho rằng, cần tăng dần tuổi nghỉ hưu theo chế độ chính thức đối với cả nam và nữ, mục tiêu cuối cùng là 65 tuổi đối với cả hai giới. Việc thực hiện theo giai đoạn sẽ mất thời gian. Tốc độ vừa phải sẽ là mỗi năm tăng thêm 4 - 6 tháng. Sau khi đã đạt mức này, những lần điều chỉnh tiếp theo sẽ thực hiện tự động gắn với tuổi thọ trung bình khi nghỉ hưu.

Theo ông Trần Đình Liệu, việc điều chỉnh tuổi nghỉ hưu là vấn đề hết sức nhạy cảm và tác động sâu rộng tới tất cả các mặt của đời sống xã hội. Do vậy, để tạo sự đồng thuận cao, cơ quan chủ trì phải tính toán hết sức khoa học và chặt chẽ, trong quá trình triển khai cần có sự chuẩn bị về tâm lý cho người lao động, người sử dụng lao động và cần có lộ trình phù hợp. Bên cạnh đó, phải lường trước những tác động của chính sách, để khi chính sách mới ban hành phải mang lại những điều tốt hơn cho người lao động, đồng thời phải đảm bảo lợi ích kinh tế và tài chính cho đất nước.

Theo thống kê của BHXH Việt Nam thì thực tế tuổi hưu ở nước ta thấp hơn nhiều so với quy định (trung bình nam là 55,61 tuổi, nữ là 52,56 tuổi). Tỷ lệ nghỉ hưu đúng tuổi chỉ chiếm khoảng 40,5%.

Theo Thời báo Tài chính