Từ đầu năm 2014, với chính sách duy trì tỉ giá ổn định và biến động không quá 2% trong cả năm, mỗi khi tỉ giá biến động mạnh, chủ yếu là tăng, thì Ngân hàng Nhà nước (NHNN) lại ngay lập tức trấn an dư luận rằng đó chỉ do tâm lý, và rằng không có chuyện điều chỉnh tỉ giá, khuyến cáo người dân cần thận trọng để tránh rủi ro. Khác với những lần biến động trước của giá USD, lần này, giá USD tự do đã “nhảy múa” liên tục từ đầu tuần trước, ngày 17.3, giá USD thị trường tự do lên trên 21.700 đồng/USD với mức tăng tới 300 đồng/USD và các ngân hàng (NH) thì “bắt sóng” mạnh ngay sau đó với bước “đại nhảy vọt” tới trên 120 đồng/USD, tại thời điểm đó và đến thời điểm này vẫn chưa thấy NHNN có “phát ngôn” gì.

Trên thị trường Hà Nội ngày 24.3, giá USD tự do giao dịch quanh mức 21.620 - 21.650 VND/USD, giảm 30 đồng so với cuối ngày 23.3 và cao hơn tại các NH tầm 70 đồng.

Theo các chuyên gia kinh tế, sự mất giá của nhiều đồng tiền so với đồng USD có lý do trước hết ở chỗ lòng tin vào đồng USD đã được khôi phục do kinh tế Mỹ đã tăng trưởng trở lại và chính sách tiền tệ của Cục Dự trữ liên bang Mỹ vẫn rất thận trọng và rõ ràng, tuy chưa trở lại chính sách tiền tệ chặt chẽ nhưng không đột biến. Trong khi đó, các nền kinh tế nơi khác không được như vậy, triển vọng tăng trưởng không sáng sủa và đối sách của chính phủ và của các NH trung ương quốc gia chưa đưa lại kết quả như mong đợi.

Lý do tiếp theo là lãi suất cơ bản thấp và tiền dồi dào trên thị trường nhưng hoạt động cấp phát tín dụng của các NH không sôi động, báo hiệu tiền “chết” là chính chứ không phải được đầu tư sinh lời. Như thế có nghĩa là tác động kích thích tăng trưởng kinh tế từ tiền rẻ và dồi dào trên thị trường vẫn chưa có được. Đồng tiền tự bị mất giá. Nhiều nước chủ ý phá giá đồng tiền để tạo lợi thế cho xuất khẩu, kích hoạt cuộc chạy đua thực sự về phá giá đồng tiền để bảo hộ mậu dịch và bù trợ cho xuất khẩu.

Theo các ý kiến trên thì việc điều chỉnh tăng tỉ giá giữa USD/VND là cần thiết để giảm thiểu những tác động xấu đến XK và qua đó, giữ được những thị trường XK lớn cho hàng hóa Việt Nam. Bên cạnh đó, vẫn có những chuyên gia đặt câu hỏi về việc có nên tăng tỉ giá hay không, vì nếu giảm giá đồng Việt rất nhạy cảm và gây ra tâm lý bất ổn cho nền kinh tế vĩ mô.

Ngày 24.3, tại buổi họp báo ra mắt Báo cáo triển vọng Châu Á 2015 do NH Phát triển Châu Á (ADB) tổ chức, trả lời câu hỏi về việc trong bối cảnh đồng USD đang có xu hướng mạnh lên, ADB đánh giá như thế nào về khả năng nới lỏng tỉ giá của NHNN trong thời gian tới, ông Dominic Mellor - Chuyên gia kinh tế quốc gia NH ADB cơ quan thường trú tại Việt Nam - cho biết: Trước việc đồng USD tăng giá như hiện nay, Việt Nam phải cân nhắc tính cạnh tranh của mình. Bởi lẽ, hiện nay Việt Nam đang cạnh tranh với các quốc gia khác để thu hút đầu tư và tỉ giá là một trong những yếu tố, tuy nhiên đây không phải là yếu tố quyết định.

Cũng theo ông Dominic Mellor, NHNN khẳng định trong năm nay sẽ điều chỉnh tỉ giá tối đa là 2% và vào hồi tháng 1.2015 đã điều chỉnh 1%. Hiện lãi suất của Việt Nam đang được đánh giá là thực dương, nếu cuối năm lạm phát như dự báo là 2,5% thì lãi suất vẫn được coi là thực dương, chính điều đó đã tạo động lực để thu hút các nhà đầu tư vào Việt Nam.

Sự mất giá của các đồng tiền có liên quan đến nhau bởi giữa các nước có mối quan hệ về kinh tế, thương mại và tiền tệ. Biến động giá trị của đồng tiền này có thể ảnh hưởng đến đồng tiền khác, nhất là khi NH nước bản địa ràng buộc tỉ giá đồng nội tệ vào giá trị của một hay nhiều đồng tiền khác.

Ở một diễn biến có liên quan, với cam kết của NHNN tỉ giá sẽ ổn định, và tỉ giá hiện nay còn thấp hơn mức trần cho phép (21.673 đồng/USD) thì NHNN sẽ chưa vội nâng tỉ giá. Hơn nữa, với nguồn dự trữ ngoại hối kỷ lục, NHNN hoàn toàn có đủ lực để kìm hãm tỉ giá trong tầm kiểm soát. Dẫu vậy, cũng có chuyên gia bày tỏ quan ngại, nếu như USD trên thị trường thế giới tiếp tục tăng, NHNN chắc chắn sẽ gặp khó trong việc duy trì tỉ giá ổn định như đã cam kết.